W ostatnich latach postępowanie dietetyczne okazało się być kluczowym narzędziem w leczeniu zespołu jelita drażliwego (IBS).
1. Czym jest IBS ?
Zespół jelita drażliwego jest powszechnym zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego (GI), o wysokiej częstości występowania (11,2%) i silnym wpływie na jakość życia. Cechuje się przewlekłymi, nawracającymi dolegliwościami bólowymi lub dyskomfortem w jamie brzusznej z towarzyszącymi zaburzeniami rytmu wypróżnień, konsystencji stolca. Nierzadko obserwuje się dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego, do których zaliczyć można m.in. częstomocz czy bolesne współżycie seksualne .
Zgodnie z kryteriami nawracający ból brzucha występuje przez co najmniej 4 dni w miesiącu przez co najmniej 2 miesiące, związany z jednym lub więcej z następujących czynników: związany z defekacją, zmianą częstotliwości stolca i / lub zmiana formy lub wyglądu stolca.
IBS można podzielić na 4 podtypy:
-IBS z dominującą biegunką (IBS-D),
-IBS z dominującym zaparciem (IBS-C),
-IBS z nawykami jelit mieszanymi (IBS-M)
-IBS niesklasyfikowanymi (IBS-U)
2. Przyczyny IBS
Przyczyny IBS nie są do końca znane, ale wydaje się, że kilka nieprawidłowości przyczynia się do jej patogenezy, w tym zaburzenie osi mózg-jelit, nadwrażliwość trzewna, zapalenie błony śluzowej niskiego stopnia, zwiększona przepuszczalność jelit i zmieniona mikroflora jelit.
W odróżnieniu od innych chorób jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna) nie ma zmian anatomicznych, które mogłyby charakteryzować tą chorobę.
Za główne przyczyny występowania uważa się zaburzenia w obrębie flory jelitowej. Czynnikiem generującym dolegliwości ze strony układu pokarmowego niezmiennie pozostaje stres, który nasila nieprzyjemne objawy zespołu jelita drażliwego. Występują zaburzenia funkcjonowania w przewodzie pokarmowym np. czas i szybkość pasażu jelitowego, nadwrażliwość trzewna i zaburzenia czynnościowe. Z powodu wzrostu napięcia ściany jelit zwiększa się wrażliwość trzewna, która oddziaływuje na perystaltykę zaburzając ją.
Inną sprawą jest fakt, że IBS jest zaliczany do chorób psychosomatycznych, gdzie czynniki psychiczne wpływają na występowanie objawów. Wpływa na jakość życia pacjenta, dotyczy głównie osób między 20 a 60 rokiem życia.
3. Rozpoznanie IBS
Rozpoznanie opiera się na kryteriach rzymskich IV z 2006 roku w kategorii C1.
IBS jest niezwykle trudny do rozpoznania ponieważ nie zawsze występują zmiany w jelitach.. Zdarza się, że objawy zgłaszane lekarzowi są bagatelizowane, a pacjent odsyłany do psychologa lub psychiatry.
Dlatego by odpowiednio postawić diagnozę potrzebne jest kilka składowych:
– wywiad lekarski- rzetelny
– wywiad dietetycznych
– wykluczenie innych chorób
Podstawą jest przeprowadzenie kluczowych badań:
– morfologia krwi ogólnej
– badania moczu
– badania kału
– kolonoskopia,
– USG i tomografia komputerowa
– badania w kierunku alergii pokarmowej i nietolerancji pokarmowej.
Jeśli cierpisz na nawracające objawy, a nie jesteś pewna czy to IBS- te badania powinnaś wykonań przed pójściem do specjalisty.
Występują również nie charakterystyczne dla IBS objawy, które mogą być towarzyszące i są to głównie :
-
częste oddawanie moczu;
-
zaburzenia miesiączkowania;
-
intensywne odczuwanie bólu, szczególnie w obrębie jamy brzusznej (bolesne wzdęcia, ból przy pełnym napełnieniu pęcherza, bolesne miesiączkowanie, ból podczas stosunku itp.);
-
depresja lub zaburzenia depresyjne.
4. Podtypy
Czym są typu ISB wymienione w punkcie 2 ?
Przede wszystkim charakteryzują nam postaci choroby. Każdy z nas jest inny, u jednej osoby objawy tego samego schorzenia mogą być inne niż u innej osoby- dlatego mamy podtypy, ponieważ te schorzenia różnią się przebiegiem.
Postać IBS – D to postać biegunkowa: oddawanie luźnego lub wodnistego stolca, częściej niż 3 razy na dobę. Może być powodowana szybszą motoryką jelit. Szybkie ruchy robaczkowe jelita grubego uniemożliwiają właściwe wchłanianie wody z mas kałowych, co powoduje powstawanie wodnistych stolców. Towarzyszą temu bóle, wzdęcia, które w wielu przypadkach łagodnieją po wypróżnieniu.
Postać IBS – C to postać zaparciowa- gdzie wypróżnienia są rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Powstają w przypadku gdy treść jelitowa zbyt długo znajduje się w jelitach i powoduje nadmierne wchłanianie wody z mas kałowych. Występują bolesne wypróżnienia. W tym przypadku występują zaparcia, naprzemiennie z okresami normalnego oddawania stolca i napadami bólów przypominających kolkę. Pojawiają się ogólne symptomy przewodu pokarmowego np. wzdęcia czy uczucie przelewania.
IBS- M czyli postać mieszana- dwa opisane wyżej typy występują naprzemiennie.
5. Współwystępowanie innych chorób.
Niestety w tym drugim przypadku tego schorzenia mogą występować inne- powiązane.
U osób cierpiących na IBS obserwuje się większe prawdopodobieństwo zachorowania na:
– infekcji przewodu pokarmowego,
– choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
– raka jelita grubego,
– alergii pokarmowych.
– nietolerancji glutenu,
– nietolerancji laktozy,
6. Leczenie w IBS
Podstawowym celem pomocy jest złagodzenie istniejących objawów i przekazanie informacji jak pacjent może sobie z nimi radzić.
Zwiekszenie aktywności fizycznej wpływa na poprawę ogólnej kondycji i poprawę funkcjonowania jelit i układu nerwowego, poprawę samopoczucia i niwelowanie stresu jednak to nie wszystko. Niwelowanie napięcia emocjonalnego również jest wskazane, niezależnie czy dzieje się to przez psychoterapię czy stosowanie technik relaksacyjnych.
W przypadku diety- należy unikać produktów, które nasilają dolegliwości ze strony jelit. Jednak nie traktujmy wszystkiego zero jedynkowo- nie zawsze produkt który nasila objawy w założeniu – na Ciebie będzie źle działać.
W bardzo silnych postaciach IBS leki bywają niezbędne. Niestety nie leczą one przyczyn choroby, lecz jedynie zaleczają objawy. Stosuje się przede wszystkim leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe, przeciwdepresyjne.
W IBS kluczowe znaczenie ma mikloflora jelit. U pacjentów może różnić się od mikroflory zdrowej, co sugeruje związek między mikrobiomą a patofizjologią IBS. W tym kontekście w ostatnich latach coraz częściej badano strategie modyfikowania mikroflory u pacjentów. W regulacji osi mózg – jelita biorą udział mechanizmy, na które może wpływać mikrobiota. Istnieją dowody sugerujące, że probiotyki mogą wywierać wpływ na IBS poprzez różne mechanizmy ukierunkowane na nadwrażliwość trzewną, dysmotywność przewodu pokarmowego, funkcję bariery jelitowej, mikroflorę jelitową i funkcję immunologiczną jelit.
Niestety dysbioza jelitowa (zaburzenie równowagi ilościowej i jakościowej w obrębie mikrobioty) znacząco wpływa na występowanie. Dlatego ważnym elementem leczenia powinny być prebiotyki i naturalnie probiotyki.
Najczęściej stosowanymi suplementami są: probiotyki/symbiotyki (np. Sanprobi IBS), kwas masłowy (maślan sodu, obecny np. w Debutir), witamina D. Istnieje również inne rozwiązanie- dietoterapia celowana. Polega na dobraniu odpowiednich probiotyków po badaniu profilu mikroflory.
7. Znaczenie żywienia w IBS
Co najmniej dwie trzecie pacjentów z IBS wiąże objawy żołądkowo-jelitowe z przyjmowaniem określonych pokarmów, co sprawia, że postępowanie dietetyczne jest ważnym narzędziem w leczeniu IBS.
Zakłada się że dieta w IBS powinna być lekkostrawna, nie obciążająca przewodu pokarmowego. Chodzi jednak również o rozważenia na temat niektórych spornych produktów spożywczych. Wiele badań odnosi się do roli diety w IBS, co można wyjaśnić nietypowymi mechanizmami modulującymi jelito w odpowiedzi na stymulację receptorów jelitowych za pośrednictwem składników odżywczych. Obecność składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym wpływa na ruchliwość przewodu pokarmowego, wrażliwość, funkcję bariery i mikroflorę jelitową. Nadwrażliwość na niektóre pokarmy może odgrywać rolę, powodując zapalenie jelit o niskim stopniu nasilenia. Niektóre składniki żywności (np. Salicylany) mogą również przyczyniać się i wywoływać objawy żołądkowo-jelitowe w IBS, prawdopodobnie poprzez możliwość nadwrażliwości po dłuższej eksploracji.
Rozciągnięcie światła jest kolejnym mechanizmem, za pomocą którego sugeruje się, że jedzenie indukuje objawy w IBS, ponieważ krótkołańcuchowe węglowodany w diecie mogą zwiększać zatrzymywanie wody w świetle i wytwarzanie gazu, prowadząc w ten sposób do wzdęć, bólu i zwiększonej nadwrażliwości trzewnej.
Wytyczne dietetyczne zawierają zalecenia dotyczące zdrowych nawyków żywieniowych u pacjentów z IBS, pomimo ograniczonych dowodów na związek między złym wzorcem odżywiania a IBS. W jednych badaniach porównano grupę osób spożywającą posiłki regularne i drugą która jadła nieregularnie – sugerowano, że nieregularne jedzenie może wpływać na ruchliwość okrężnicy, a zatem przyczyniać się do objawów IBS.
Zgodnie z aktualną wiedzą zaleca się by pacjenci cierpiący na IBS mieli swój rytm posiłków (śniadanie, II śniadanie, obiad, kolacje+ przekąski) zamiast dużych posiłków. Sugeruje się również skupienie na jedzeniu, dokładne przeżuwanie, jedzenie bez dystraktorów np. telewizji czy czytania.
Spożywanie pikantnych potraw
Część pacjentów z IBS zgłasza problemy z spożywaniem pikantnych potraw, ponieważ wywołują objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak ból brzucha i refluks żołądkowo-przełykowy. W pikantnych przyprawach może znajdować się np. kapsaicyna (aktywny składnik czerwonego chili) które może podrażniać przewód pokarmowy powodując uczucie pieczenia i bólu u zdrowych osób. Zauważono zwiększenie liczby receptorów u osób z zaburzeniami charakteryzującymi się nadwrażliwością trzewną, w tym u pacjentów z IBS. Zalecenia dotyczące spożywania ostrych potraw w IBS, zgodnie z wytycznymi żywieniowymi wskazują by ograniczyć spożycie ostrych.
Spożycie tłuszczu
W przypadku IbS tłuszcz w diecie powienien być ograniczony. Mowa jednak o tłuszczach pochodzenia zwierzęcego. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ich metabolity mogą wykazywać korzystny wpływ na zapalenie jelit.
Zalecenia dotyczące spożycia tłuszczu w IBS wskazują na ograniczenie spożycia tłuszczy zwierzęcych na rzecz tłuszczy roślinnych- i dalszą obserwacje organizmu. Zgodnie z zaleceniami dietetycznymi FAO / WHO całkowite spożycie tłuszczu dla osoby dorosłej powinno wynosić od 30% do 35% całkowitej energii, zaś pacjenci z IBS zaleca się ograniczenie spożycia tłuszczu do nie więcej niż 40-50 g / d.
Błonnik pokarmowy
Głównym źródłem błonnika pokarmowego są zboża i ich przetwory (kasza, makaron, pieczywo) a także warzywa i owoce. U niektórych pacjentów z IBS użycie błonnika może zaostrzyć objawy i zwiększyć ból brzucha, wzdęcia i wzdęcie. Badania wykazały jednak, że zwiększenie jego spożycia u tych pacjentów nie zmniejszyło objawów IBS w porównaniu z placebo lub dietą z małą zawartością włókna. Spożywanie błonnika nierozpuszczalnego w wodzie nie łagodzi objawów IBS, natomiast spożywanie rozpuszczalnego włókna zmniejsza nasilenie ogólnych objawów choroby. Dodanie siemienia lnianego do diety może również pomóc w leczeniu zaparć. Nasiona te są bogatym źródłem błonnika pokarmowego, a według wcześniejszych badań mielone siemię lniane (6-24 g / d) łagodziło zaparcia, ból brzucha i wzdęcia w IBS-C stopniowo w ciągu 3 miesięcy. Brakuje dowodów na optymalną dawkę błonnika w IBS, zalecany jest stopniowy wzrost całkowitej ilości błonnika pokarmowego (występujący naturalnie i uzupełniany) do odpowiedniej dawki 20-30 g / d.
Pacjentom z zaparciową postacią Ibs zaleca się suplementację siemienia lnianego w ilości do 2 łyżek dziennie, spożywanych z płynem (150 ml) i obserwacje organizmu. Poprawa objawów żołądkowo-jelitowych po suplementacji siemienia lnianego może potrwać do 6 miesięcy.
Spożycie mleka i produktów mlecznych
Wielu pacjentów z IBS przypisuje objawy spożyciu mleka i produktów mlecznych , własna obserwacja nie zawsze pokrywa się z wynikami badań, jak np. test oddechowy wodoru. U niektórych pacjentów poprawa stanu jelit wystąpiła w przypadku próbnej diety bezlaktozowej. Zalecenia dotyczące spożycia mleka i przetworów mlecznych mówią, że dieta o niskiej zawartości laktozy może pomóc. Jednak przy całkowitym wykluczeniu produktów mlecznych istnieje ryzyko wystąpienia niedoborów np. wapnia. Zaleca się próbne odstawienia produktów zawierających laktozę w celu sprawdzenia reakcji organizmu.
Przyjmowanie płynów
Ogólne zalecenia żywieniowe mówią o dostarczaniu do organizmu płynów w ilości 1,5-3,0 litra dzienne. W każdej diecie, a zwłaszcza w przypadku zaparciowej formy IBS. Woda i inne napoje bezkofeinowe, na przykład herbaty ziołowe, są zalecane jako płyny. Natomiast powinno się unikać wody gazowanej i innych napojów gazowanych, ponieważ mogą powodować objawy.
Aktywność fizyczna
Warto wprowadzić do codzienności aktywność fizyczną. Regularne ćwiczenia są ogólnie korzystne dla zdrowia, stanowią uzupełnienie diety, wywierają pozytywny skutek również u pacjentów z IBS. W badaniach wskazano, że łagodna aktywność fizyczna może zmniejszać objawy, zmniejszyć wzdęcia, złagodzić zaparcia. Jako jedną z aktywności wskazano jogę. Mechanizmy sugerowane jako leżące u podstaw korzyści z aktywności fizycznej w IBS to zmniejszony przepływ krwi, zwiększona ruchliwość przewodu pokarmowego. Aktwność fizyczna łagoodzi również objawy psychiczne. Badania nad aktywnością wskazują na jej pozytywny wpływ na jakość życia, zmęczenie, lęk.
Pamiętaj by dobrze dobrać aktywność – nie każda działa dobrze.
Przykładowo szybki marsz może wpłynąć łagodząco i poprawić czas pasażu jelitowego, podczas gdy bardziej stresujące formy aktywności np. bieganie, tenis może działać stresogennie na jelita i wywoływać objawy. Dlatego osoby, które maja mała aktywność mogłyby zwiększyć swój poziom aktywności. Korzystnym wyborem może być joga, spacery, jazda na rowerze lub pływanie, przez co najmniej 30 minut dziennie przez 4 dni w tygodniu lub dłużej.
Istnieje zgodna wytyczna, że w przypadku utrzymywania się objawów IBS podczas stosowania odpowiedniej diety i stylu życia- kolejna interwencja powinna obejmować zaawansowane manipulacje dietetyczne w celu złagodzenia objawów, takie jak niski FODMAP (fermentowalne oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole).
Istnieje coraz więcej dowodów potwierdzających skuteczność diety o niskiej zawartości FODMAP. Badania wykazały, że podejście dietetyczne o niskim spożyciu FODMAP prowadzi do poprawy objawów nawet u dwóch trzecich pacjentów z IBS. Wielu pacjentów zareaguje w ciągu 1-2 tygodni od rozpoczęcia diety, podczas gdy niektórzy mogą potrzebować 3-4 tygodni na odpowiedź.
Diety Low FODMAP nie stosuje się całe życie. Ten rodzaj diety wyklucza wiele zdrowych i wartościowych produktów. Nieumiejętne lub za długie wykluczanie FODMAP z diety może powodować skutek odwrotny od zamierzonego. Na ten rodzaj diety eliminacyjnej powinniśmy spojrzeć bardziej jak na terapię niż sposób odżywiania. W momencie zaostrzenia choroby, kiedy dolegliwości utrudniają normalne funkcjonowanie, warto rozpocząć ową terapię. Jej celem jest „uspokojenie” i „wyciszenie” pobudzonych jelit, poprzez wykluczenie z diety substancji zdrowych, które jednak mogą potęgować dolegliwości.
Najlepsze i najbezpieczniejsze efekty przynosi zastosowanie terapii pod okiem wykwalifikowanego dietetyka. Jeżeli nie mamy takiej możliwości, musimy poświęcić odpowiednią ilość czasu na zgłębienie tematu i ściśle stosować się do zaleceń.
Co sądzisz o witaminie D ?
Suplementujesz ? Zajrzyj tutaj, a dowiesz się, czy warto 🙂
Znasz mnie na instagramie ? Zajrzyj na profil po ciekawe informacje 🙂 https://www.instagram.com/dietetyk.justynabas/
